युरोपेली काउन्सिलले नोभेम्बर १९ जबरजस्ती श्रम बनाइएका उत्पादन बिक्रीमा प्रतिबन्ध लगाउने एउटा नियमावली पारित गरेको छ ।

यो निर्णायक कदमले मानव अधिकार र नैतिक व्यापार अभ्याहिरुलाई समर्थन गर्ने युरोपेली सघ (EU) को प्रतिबद्धतामा एक महत्वप्रर्ण क्षण् चिन्ह लगाउँछ ।

युरोपेली आयोगले सेप्टेबर २०२२ मा पहिलो पटक लागु गरेको यो नियम विश्वव्यापी रुपमा विशेष गरी चीनको सिनजियाङ क्षेत्रमा, जहाँ उइघुर र अन्य मुस्लिम अल्पसंख्यकहरुले प्रणालीगत शोषणको सामना गरेका छन, जबरजस्ती श्रम अभ्यासहरु माथि बढ्दो चिन्ताको कारण प्रेरित गरिएको थियो ।

नयाँ नियम विश्वव्यापी आपूर्ति श्रृङखला भित्र जबरजस्ती श्रमलाई सम्बोधन गर्नको लागि एक महत्वपूर्ण कोसेढुङ्गा हो, र यसले मानव मर्यादा र न्यायको मूल मूल्यहरुसंग आर्थिक अभ्यासहरुलाई पङक्तिबद्ध गर्नको लागि EU को व्यापक महत्वाकांक्षाको प्रतिबिम्बित गर्दछ ।

जबरजस्ती श्रम विरुद्ध कार्य गर्ने EU को निर्णय विश्वका विभिन्न भागहरुमा मानव अधिकार उल्लङ्घनका बढ्दो प्रमाणहरुबाट उत्पन्न हुन्छ । अनुसन्धानले चीनको सिनजियाङ प्रान्तमा उइघुर र अन्य अल्पसंख्यकहरुको शोषणलाई निरन्तर हाइलाइट गरेको छ ।

संयुक्त राष्ट्र संघ (यूएन), गैरसरकारी संस्थाहरु र स्वतन्त्र अनुसन्धानकर्ताहरुमा रिपोर्टहरुको स्वेच्छाचारी नजरबन्द, जबरजस्ती कामको वातावरण, र साँस्कृतिक र धार्मिक पहिचानको दमन जस्ता अभ्यासहरु दस्तावेज गरेका छन ।

यी खुलासाहरुले अन्तराष्ट्रिय प्रतिक्रियालाई गर्यो र प्रमुख अर्थतन्त्रहरुमा विधायी कार्यहरुलाई प्रोत्साहित गर्यो । डिसेम्बर २०२१ मा संयुक्त राज्यले उइघुर जबरजस्ती श्रम रोकथाम ऐन (UFLPA) लागु गर्यो सिन्जियाङबाट सामानको आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ जबसम्म कम्पनीहरुले उनीहरुलाई जबरजस्ती श्रम बनाइएको होइन भनेर प्रमाणित गर्न सक्दैनन् ।

EU नियमले यस विश्वव्यापी गतिसँग पङक्तिबद्ध गर्दछ,अन्तराष्ट्रिय व्यापारमा शोषण विरुद्ध लड्ने युरोपको संकल्पलाई संकेत गर्दछ । सेप्टेम्बर २०२२ मा EU आयोगको प्रारम्भिक प्रस्तावले जबरजस्ती श्रमसँग जोडिएका उत्पादनहरु पहिचान, अनुसन्धान र प्रतिबन्ध लगाउने ढाँचाको रुपरेखा प्रस्तुत गरेका थिए ।

अर्को दुई वर्षमा नियमनले यसको दायरा र कार्यान्वयन संयन्त्रलाई परिष्कृत गर्न सदस्य राष्ट्रहरु, उद्योग सरोकारवालाहरु र मानव अधिकार संगठनहरुसँग परामर्श गर्यो ।

नियमनले EU बजार भित्र जबरजस्ती श्रम उत्पादनहरुको बिक्री रोक्नको लागि बलियो ढाँचा स्थापना गर्दछ । प्रतिबन्ध सबै उत्पादनहरुमा लागु हुन्छ– आयातित, निर्यात, र घरेलु रुपमा उत्पादित– EU बजार भित्र । यो व्यापक द्दष्टिकोणले सुनिश्चत गर्दछ कि नियमनले आपूर्ति श्रृखलाको प्रत्येक चरणमा जबरजस्ती श्रमलाई लक्षित गर्दछ ।

प्रवर्तन अधिकारीहरुले जबरजस्ती श्रमको उच्च जोखिम भएका क्षेत्रहरु र आपूर्ति श्रृखलाहरुलाई प्राथमिकता दिनेछन । यो लक्षित रणनीतिले उल्लङ्गन गर्ने सम्भावना बढी हुने स्रोतहरुमा केन्द्रित छ ।

कम्पनीहरुलाई उनीहरुका उत्पादनहरु नियमको पालना गरेको सुनिश्चित गर्न आपूर्ति श्रुखला अडिटहरु र प्रमाणपत्रहरु जस्ता उचित परिश्रमका उपायहरु अपनाउन प्रोत्साहित गरिन्छ ।

गैर–अनुपालन व्यवसायहरुले महत्वपूर्ण जरिवाना, उत्पादन फिर्ता वा EU बजारबाट प्रतिबन्धको सामना गर्न सक्छ । अधिकारीहरुले जबर्जस्ती श्रमको पीडितहरुलाई आवश्यक भएमा उपचार पनि उपलब्ध गराउन सक्छन ।
नियमनले अन्तराष्ट्रिय श्रम संगठन (आईएलओ) जस्ता अन्तराष्ट्रिय साझेदारीहरुसंग डेटा साझेदारी गर्न र कार्यान्वयन प्रयासहरु समन्वय गर्न प्रोत्साहित गर्दछ ।

EU नियमनले विश्वव्यापी व्यापार र आपूर्ति श्रृंखलाहरुमा दूरगामी प्रभाव पार्ने अपेक्षा गरिएको छ । EU ले विश्वको सबैभन्दा ठुलो उपभोक्ता बजारको प्रतिनिधित्व गर्दै विश्वव्यापी व्यवसायहरुले ब्लकको कडा आवश्यकताहरु पुरा गर्न अनुकूलन गर्न आवश्यक हुनेछ ।

नियमन कम्पनीहरुलाई उनीहरुको आपूर्ति श्रृंखलाहरु जबरजस्ती श्रममुक्त भएको प्रमाणित गर्ने जिम्मेवारी दिन्छ । जटिल विश्वव्यापी अपरेसनहरु भएका व्यवसायहरुका लागि यसका लागि ट्रेसिबिलिटी,अनुगमन,र रिपोर्टिङ मेकानिजमहरुमा महत्वपूर्ण लगानी आवश्यक पर्दछ ।

कपडा, इलेक्ट्रोनिक्स, र कृषि जस्ता उद्योगहरु–जहाँ जबरजस्ती श्रम सबैभन्दा प्रचलित छ– उच्च जाँचको सामना गर्न सम्भावना छ ।

नियमनले आपूर्ति चेनहरु ट्रयाक गर्न र अनुपालन गर्न ब्लकचेन र कृत्रिम बुद्धिमत्ता जस्ता प्रविधिहरु अपनाउने कार्यलाई गति दिनेछ ।

यी उपकरणहरुले कम्पनीहरुलाई जोखिम पहिचान गर्न, जवाफदेहिता सुनिश्चित गर्न र उपभोक्ता विश्वास निर्माण गर्न मद्दत गर्न सक्छ । जबरजस्ती श्रमलाई दण्डित गरेर EU ले कम्पनीहरुलाई निष्पक्ष श्रम अभ्यासहरु अपनाउन आर्थिक प्रोत्साहन सिर्जना गरिरहेको छ ।

समयसँगै, यसले ऐतिहासिक रुपमा शोषणबाट ग्रस्त उद्योगहरुमा प्रणालीगत परिवर्तनहरु निम्त्याउन सक्छ । जबरजस्ती श्रम उत्पादनहरुमा EU को प्रतिबन्धले विश्वव्यापी स्तरमा मानव अधिकारको रक्षा गर्न ब्लकको प्रतिबद्धतालाई जोड दिन्छ । नियमावलीले विश्व अर्थतन्त्रमा जबरजस्ती श्रमको कुनै स्थान नभएको स्पष्ट सन्देश दिएको छ ।

शोषणबाट कलंकित उत्पादहरुलाई लक्षित गरेर EU प्रणालीगत दुरुपयोगहरु विरुद्ध अडान लिइरहेको छ, विशेष गरी सिनजियाङ जस्ता क्षेत्रहरुमा दस्तावेजीकरण गरिएकाहरु ।

जबरजस्ती श्रमबाट बनाएका वस्तुहरुको माग घटाएर,नियमनले शोषणकारी अभ्यासहरुलाई अवरोध गर्ने र नैतिक रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्ने लक्ष राखेको छ ।

जबरजस्ती श्रमका पीडितहरुले कम जबरजस्ती र रोजगारदाताहरुमा बढ्दो छानकिनबाट अप्रत्यक्ष रुपमा फाइदा लिन सक्छन ।

EU को कदम नैतिक व्यापार प्रवद्र्धन गर्न अन्तराष्ट्रिय प्रयासहरुसंग पङक्तिबद्ध छ । यसले मानव अधिकारको लागि विश्वव्यापी वकालतलाई बलियो बनाउँछ,अन्य देशहरुका लागि समान उपायहरु अपनाउने उदाहरण सेट गर्दछ ।

जबकि नियमन एक ऐतिहासिक उपलब्धि हो, यसले आलोचना र चुनौतीहरुको पनि सामना गर्दछ जसले यसको प्रभावकारितालाई असर गर्न सक्छ ।
व्यापार तनावः
नियमनले बढ्दो व्यापार विवादलाई जोखिममा पार्छ, विशेष गरी चीनसँग, जसले सिनजियाङमा जबरजस्ती श्रमको आरोपलाई निरन्तर अस्विकार गरेको छ ।
चीनले यसअघि पश्चिमी उपायहरुलाई आफ्नो आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेपको रुपमा आलोचना गरेको थियो र ईयूको कदमले कूटनीतिक र आर्थिक सम्बन्धलाई थप तनावपूर्ण बनाउन सक्छ ।

कार्यान्वय जटिलताः
प्रभावकारी रुपमा नियमन लागु गर्न बलियो पूर्वाधार, सिमापार सहयोग, र महत्वपूर्ण स्रोतहरु आवश्यक पर्दछ ।
विभिन्न उद्योगहरु र विश्वव्यापी आपूर्ति श्रृंखलाहरुमा अनुपालन सुनिश्चित गर्नु एक जटिल कार्य हो जसले प्रवर्तन अधिकारीहरुलाई ओझेलमा पार्न सक्छ ।
सम्भावित प्रतिक्रिया:
आलोचकहरुले तर्क गर्छन कि नियमनले विकासोन्मुख देशहरुमा साना उत्पादकहरु र व्यवसायहरुलाई हानि पुर्याउन सक्छ, जससँग अनुपालन आवश्यकताहरु पुरा गर्न स्रोतहरुको अभाव हुन सक्छ ।

EU को नियमनले नैतिक व्यापार र कर्पोरेट जवाफदेहिता तिर व्यापक विश्वव्यापी परिवर्तनलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ । युरोपेली काउन्सिलले जबरजस्ती श्रम नियमन अपनाएको EU को नैतिक व्यापार र मानव अधिकारको वकालतको लागि एक परिभाषित क्षण हो ।

जबरजस्ती श्रम उत्पादनहरुलाई लक्षित गरेर, EU ले प्रणालीगत शोषणलाई मात्र सम्बोधन गर्दैन तर जिम्मेवार वाणिज्यको लागि विश्वव्यापी बेन्चमार्क पनि सेट गर्दैछ । चुनौतीहरु रहँदा नियमनले थप न्यायपूर्ण र समतामूलक विश्वव्यापी अर्थतन्त्रतर्फको साहसी कदमलाई प्रतिनिधित्व गर्दछ ।

निरन्तर सहयोग, नवप्रवर्तन र सतर्कताको साथै EU को प्रयासहरुले संसारको लागि मार्ग प्रशस्त गर्न सक्छ जहाँ मानव मर्यादा र नैतिक अभ्यासहरु व्यापार र उत्पादनको केन्द्रमा छन ।