चीन र पाकिस्तान बीचको लामो समयदेखि गठबन्धन, जसलाई प्रायः फलामको मित्रता भनिन्छ, ले महत्वपूर्ण चुनौतीहरुको सामना गरिरहेको छ, विशेष गरि अफगानिस्तानको विकसित गतिशिलताको सन्दर्भमा ! उनीहरुको सम्बन्धमा तनाव आउनुमा धेरै कारकहरुले योगदान पुर्याउँछन, जसमा पाकिस्तानमा चिनियाँ लगानी बढ्दो सुरक्षा खताराहरु,आतंकवादी गतिविधिहरुसँग पाकिस्तान बढ्दो सम्बन्ध र तालिबान शासन अन्तर्गत अफगानिस्तानको परिवर्तनशील राजनीतिक परिद्दष्य समावेश छन ।

चीन पाकिस्तान आर्थिक करिडोर (सिपिइसि)मार्फत पाकिस्तानमा चीनको पर्याप्त लगानी द्धिपक्षीय सम्बन्धलाई सुद्दढ पार्न महत्वपूर्ण रहेको छ । यद्यपि, यी लगानीहरु विद्रोही समूहहरुको निशाना बनेका छन, जसले चिनियाँ नागरिक र पूर्वाधारको सुरक्षाको बारेमा चिन्ता बढाएको छ । उल्लेखनीय कुरा के छ भने, बलुचिस्तानको स्वतन्त्रता खोज्ने पृथकतावादी समूह, बलुच लिबरेशन आर्मी (बिएलए) ले चिनियाँ हितमाथि आक्रमण तीव्र पारेको छ ।

मार्च २०२५ मा एउटा दुखद घटना घटये जहाँ बिएलए ले बलुचिस्तानमा जाफर एक्सप्रेस रेल अपहरण गर्यो, जसको परिणाम स्वरुप २६ जनाको मृत्यु भयो र ३३९ यात्रुहरुलाई बन्धक बनाइयो ।

आक्रमणकारीहरुले विशेष गरी चिनियाँ लगानीका प्रतीकहरुलाई लक्षित गरे, जसले गर्दा यस क्षेत्रमा विदेशी उपस्थितिको विरोधमा जोड दिइयो । यस्ता घटनाहरुले चीन पाकिस्तान सम्बन्धमा तनाव सिर्जना गरेको छ, चीनले–पाकिस्तानले आफ्नो लगानी लगानी र कर्मचारीहरुको सुरक्षा सुनिश्चत गर्न नसकेकोमा असन्तुष्टि व्यक्त गरेको छ ।

इस्लामाबादको आश्वासन र बढाइएको सुरक्षा उपायहरुको बावजुद निरन्तर खतराको परिद्दष्यले बेइजिङलाई पाकिस्तानमा आफ्ना परियोजनाहरुको व्यवहार्यताको पुनर्मूल्यांकन गर्न प्रेरित गरेको छ । यो पुनर्मूल्यांकनले उनीहरुको साझेदारीको आर्थिक जगलाई कमजोर पार्ने खतरा छ ।

पाकिस्तानको आन्तरिक सुरक्षा अवस्था बिग्रिएको छ, आतंकवादी गतिविधिहरु उल्लेखनीय वृद्धि भएको छ । विश्वव्यापी आतंकवाद सूचकांकले पाकिस्तान आतंकवादबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित देशहरु मध्ये एक भएको देखाउँछ, जहाँ ९० प्रतिशत भन्दा बढी आतंकवादी हमलाहरु र ९८ प्रतिशत आतंकवादीसँग सम्बन्धित मृत्युहरु द्धन्द्ध क्षेत्रहरुमा हुन्छन ।

तहरिका–ए–तालिबान पाकिस्तान (टिटिपी) जस्ता समूहहरुको पुनरुत्थानले अस्थिरतालाई बढाएको छ ,जसले गर्दा नागरिक र सैन्य दुवै निशानामा बारम्बार आक्रमणहरु भइरहेका छन । पाकिस्तानको छानिएका आतंकवादी संगठनहरुलाई राज्यको समर्थनले उनीहरुलाई सताउन थालेको छ । धेरै नयाँ आतंकवादी संगठनहरु देखा परेका छन् र तिनीहरुले सजिलै कार्यकर्ताहरु भर्ती गर्न सक्षम छन ।

यद्यपी अफगानिस्थानमा यो फरक तस्वीर हो । यो कुरालाई अस्वीकार गर्न सकिँदैन कि अगष्ट २०२१ मा अफगानिस्थानमा तालिबान सत्तामा फर्किएदेखि देशले विगतका वर्षहरुको तुलनामा स्थिरताको झलक अनुभव गरेको छ । तालिबानको नियन्त्रणको सुद्दढीकरणले ठुलो मात्रामा द्धन्द्धमा कमी आएको छ ।

जसले शासन र पुनर्निर्माणमा ध्यान केन्द्रित गर्न अनुमति दिएको छ । चीनले तालिबानसँग सक्रिय रुपमा संलग्नता जनाएको छ, काबुलमा नयाँ राजदुत नियुक्त गर्ने पहिलो देशहरु मध्ये एक हो । यो संलग्नता अफगानिस्थानको खनिज र प्राकृतिक स्रोतहरुमा निर्बाध पहुँच प्राप्त गर्न अफगानिस्थानलाई यसको बेल्ट एण्ड इनिसिएटिभ (बीआरआई) मा एकीकृत गर्ने चीनको रणनीतिक स्वार्थहरुद्धारा सञ्चालित छ ।

चीन, पाकिस्तान र अफगानिस्थान बीचको त्रिपक्षीय सम्बन्ध जटिल छ र प्रत्येक राष्ट्रको सुरक्षा चासो र रणनीतिक स्वार्थबाट प्रभावित छ । तालिबान (टीटीपी) गतिविधिहरुलाई नियन्त्रण गर्नेछ भन्ने पाकिस्तानको अपेक्षा साकार हुन सकेको छैन, जसले गर्दा इस्लामाबाद र काबुल बीच तनाव सिर्जना भएको छ ।

अफगानिस्थान तालिबानले पाकिस्तान भित्र (टीटीपी) को उपस्थिति र समर्थन बढी रहेको दोहोर्याएको छ र (टीटीपी) को पुनरुत्थानको कारण पाकिस्तानको निष्कियतालाई आरोप लगाएको छ ।

यद्यपी, आतंकवाद विरुद्धको प्रतिबद्धतामा तालिबानको प्रतिबद्धता पूर्ण रुपमा एकरुप छैन । चीनले खतरा मान्ने पूर्वी तुर्केस्तान इस्लामिक आन्दोलन (इटिआईएम) जस्ता समूहहरुलाई अफगानिस्थान भित्र सञ्चालन गर्नबाट रोक्ने वाचा गरे पनि, यी आश्वासनहरुको प्रभावकारिता अनिश्चित छ ।
यो अस्पष्टाताले चीनका लागि चुनौतीहरु खडा गर्छ, जसले स्थिर अफगानिस्थान खोज्छ जुन आतंकवादको प्रजनन स्थलको रुपमा काम गर्दैन ।

यी गतिशीलताहरुले क्षेत्रीय शक्ति दलालको रुपमा चीनको भूमिकालाई अझ जटिल बनाएको छ । बेइजिङले (सिपिइसी) जस्ता पहलहरु मार्फत आफ्नो आर्थिक पदचिन्ह्र विस्तार गर्ने र अफगानिस्थानलाई आफ्नो बृहत् क्षेत्रीय रणनीतिमा एकीकृत गर्ने लक्ष्य राखेको छ, तर सुरक्षा चिन्ताले प्रगतिमा बाधा पुर्याउँछ ।

पाकिस्तानमा आतंकवादको निरन्तर खतरा अफगानिस्थानको आतंकवाद विरोधी प्रतिबद्धताहरुमा अनिश्चितताहरुसँग मिलेर चीनको महत्वाकाक्षालाई चुनौती दिन्छ र सतर्क द्दष्टिकोण आवश्यक छ ।

अफगानिस्थानको विकसित अवस्थाको पृष्ठभूमिमा चीन र पाकिस्तानबीचको बिग्रँदो सम्बन्धले सुरक्षा, आर्थिक र भूराजनीतिक कारकहरुको जटिल अन्तरक्रियालाई जोड दिन्छ । विद्रोही आक्रमणहरु बढ्दै जाँदा पाकिस्तानमा चीनको लगानी जोखिममापरेको छ भने पाकिस्तान बढ्दो आतंकवाद र तालिबान नेतृत्वको अफगान सरकारसँगको तनावपूर्ण सम्बन्धसँग जुधिरहेको छ ।

तालिबान नेतृत्वमा अफगानिस्थानको सापेक्षिक स्थिरताले क्षेत्रीय सरोकारवालाहरुका लागि अवसर र चुनौती दुवै प्रदान गर्दछ । चीनको लागि, यो जटिल परिद्दष्यमा नेभिगेट गर्न व्यावहारिक सुरक्षा विचारहरुसँग यसको आर्थिक महत्वाकांक्षालाई सन्तुलनमा राख्नु आवश्यक छ, जबकि उदाउँदो खतराहरुलाई कम गर्न कूटनीतिक संलग्नतालाई बढावा दिनु आवश्यक छ ।