हालैका वर्षहरुमा चीनको विस्तारित प्रभाव विकासशील देशहरुमा, विशेष गरी बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभ (BRI) मार्फत तीव्र रुपमा बढेको छ । बेइजिङको बयानबाजीले पारस्परिक विकास एजेण्डालाई जोड दिँदा यसको अन्तराष्ट्रिय आर्थिक व्यवहारको वास्तविकताले प्रायः फर कथा देखाएको छ ।

यस रणनीतिको एक महत्वपूर्ण भागमा चीनको राज्यको नेतृत्वमा रहेको बीमा कम्पनीहरु समावेश छन, जसले विकासोन्मुख राष्ट्रहरुकाट सम्पत्ति लुट्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छन ।

यसले अल्पविकसित देशहरुबाट मूल्य निकाल्नको लागि बीमा संयन्त्रको शोषणको आलोचनात्मक रुपमा जाँच गर्ने मात्र होइन, तर चिनियाँ राज्यको नेतृत्वमा रहेको बीमा सिन्डिकेटले विकास सहायताको आडमा वित्तीय अधिनताको प्रणालीमा कसरी योगदान पुर्याउँछ भन्ने कुरामा पनि ।
चिनियाँ राज्य नेतृत्व बीमा संरचनाः एक वैश्विक सिन्डिकेट

चाइना एक्सपोर्ट एण्ड क्रेडिट इन्स्योरेन्स कर्पोरेशन (सिनोसुर) लगायत चिनियाँ सरकारी बीमा कम्पनीहरु बेइजिङको विश्वव्यापी आर्थिक रणनीतिमा प्रमुख खेलाडी बनेका छन । यी कम्पनीहरुले प्रायः बीआरआई वा द्धिपक्षीय सम्झौताहरु अन्तर्गत वित्त पोषित विभिन्न पूर्वाधार परियोजनाहरुमा चिनियाँ लगानीको सुरक्षा गर्न बीमा प्रदान गर्छन ।

यहाँको मूल तर्क यो हो कि यी बीमा संयन्त्रहरुले विकासोन्मुख देशहरुबाट महत्पूर्ण सम्पत्ति निकाल्ने फराकिलो चिनियाँ सिन्डिकेटको लागि अग्रगामी रुपमा काम गर्छन । केवल लगानीको सुरक्षा गर्नुको सट्टा, चिनियाँ बीमा कम्पनीहरुले कोषको द्धारपालको रुपमा काम गर्छन र यसरी आर्थिक नियन्त्रणलाई केन्द्रीकृत गर्छन ।

चिनियाँ राज्यद्धारा समर्थित यी कम्पनीहरुले प्राप्कर्ता देशहरुसँग वित्तीय संलग्नताका सर्तहरुलाई प्रभाव पार्ने र निर्देशन दिने अतुलनीय राख्छन ।

बीमा प्रिमियरहरु प्रायः चीनको BRI अन्तर्गत सुरु गरिएका सडक, रेलमार्ग र ऊर्जा प्लान्टहरु जस्ता ठुला–ठुला पूर्वाधार परियोजनाहरुसँग जोडिएका हुन्छन । यी परियोजनाहरु, विकासको बाटोको रुपमा प्रस्तुत गर्दा प्रायः आयोजक देशहरुका लागि आर्थिक रुपमा बोझिला हुन्छन ।

राजनैतिक र आर्थिक अवस्था जस अन्तर्गत बीमा प्रदान गरिन्छ बारम्बार यस्तो अवस्था निम्त्याउँछ जहाँ ऋण सेवा लागत परियोजनाबाट कुनै पनि सम्भावित आर्थिक प्रतिफल भन्दा बढी हुन्छ ।

राज्यको स्वामित्वमा रहेको बीमा कम्पनीहरु लगायत चिनियाँ कम्पनीहरुले विकासोन्मुख राष्ट्रहरुलाई उपलब्ध गराइने ऋणको बीमा गरेर सुविधाजनक समाधानहरु प्रस्ताव गर्छन । यद्यपी यी ऋणहरुको संरचना, उच्च ब्याजदर, जटिल चुक्ता गर्ने तरिका, र चिनियाँ फर्महरु बीमा किन्नको आवश्यकताले यी देशहरुबाट ठुलो रिटर्न निकाल्दा चिनियाँ संस्थाहरु आर्थिक रुपमा इन्सुलेट रहने सुनिश्चित गर्दछ ।

निर्भरताको यो चक्रले प्राप्तकर्ता राष्ट्रहरुलाई ऋणको सदाको स्थितिमा पुर्याउँछ, चिनियाँ रिकारले वित्तीय पक्षहरुमा मात्र नभई यी देशहरुको राजनीतिक गतिशीलतामा पनि प्रभाव पार्छ ।

शोषणकारी अभ्यास र चिनियाँ नेतृत्वको विकासको लुकेको लागत
यस वित्तीय प्रणालीको मूल भागमा शोषणकारी अभ्यासहरुको एक जटिल जालो छ जुन अन्तर्राष्ट्रय मिडिया र विद्धानहरुको ठुलो मात्रामा जाँच नगरी रहन्छन ।

चिनियाँ राज्य–समर्थित बीमा कम्पनीहरुले प्राय कभरेज प्रदान गर्छन जसले आयोजक राष्ट्रको विकास लक्ष्यहरुको सट्टा बेइजिङको फराकिलो रणनीतिक उदेश्यहरुलाई फाइदा पुर्याउँछ ।

उदाहरणको लागि पूर्वाधार परियोजनाहरुको समापनसंग जोडिएको बीमा प्रिमियमहरु समयसंग बढ्न सक्छ, स्थानीय सरकारहरुलाई चुकौती समय सीमाहरुलाई पुरा गर्न असमर्थ भएकोले यसले बारीमा चिनियाँ ऋणदाताहरुको लागि सम्पत्ति जफत गर्न वा ऋण राहतको सट्टामा राजनीतिक सहुलियतहरु लिने ढोका खोल्छ ।

यस बाहेक, यी कम्पनीहरुले चार्ज गर्ने प्रिमियमहरु तिनीहरुले सम्भावित घाटा मात्र नभई थप नाफा पनि उत्पन्न गर्ने कुरा सुनिश्चित गर्नका लागि संरचित गरिएको छ, जुन चिनियाँ वित्तीय संस्थाहरुमा फिर्ता आउँछ यी नाफाहरु सामान्यतया चीनको घरेलु अर्थतन्त्रमा पुनः लगानी गरिन्छ, राज्य–स्वामित्व भएका उद्यमहरुलाई समृद्ध बनाउने र चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी (सिसिपी) को राजनीतिक उद्देश्यहरुलाई बढावा दिन्छ । तसर्थ आर्थिक पूवाह चिनियाँ राज्यभित्रको शक्ति सुद्दढ गर्ने अप्रत्यक्ष संयन्त्र बन्न पुग्छ र एकैसाथ आयोजक राष्ट्रहरुलाई गरिब बनाउँछ ।

यस गतिशीलताको एक महत्वपूर्ण तत्व भनेको चीनको ऋण जाल कूटनीतिको अभ्यास हो, जहाँ विकासोन्मुख देशहरुको ऋण तिर्न नसक्ने अवस्थाले चीनलाई आफ्नो राजनीतिक र आर्थिक पदचिन्ह्र विस्तार गर्न अनुमति दिन्छ ।  बीमा संयन्त्रहरुले यस रणनीतिमा प्रत्यक्ष रुपमा योगदान गर्दछ ।
ऋण र बीमालाई पूर्वाधार परियोजनाहरुसंग जोडेर, चीन विकासोन्मुख राष्ट्रहरुलाई दीर्घकालीन ऋण चक्रहरुमा ताला लगाउँछ, जसले धेरै अवस्थामा, महत्वपूर्ण स्रोत वा रणनीतिक सम्पत्तिहरुमाथीको सार्वभौमसत्ता खोस्छ ।

उदाहरणका लागि श्रीलंकाको हम्बनटोट बन्दरगाहमा चीनको नियन्त्रण एउटा यस्तो उदाहरण हो जहाँ श्रीलंकाले आफ्नो वित्तीय दायित्व पुरा गर्न नसक्दा चिनियाँ कम्पनीलाई ९९ वर्षको भाडामा दिइयो । त्यसै गरि धेरै बीमा संरचनाहरु मार्फत इन्जिनियरिङ परिद्दश्यहरु छन जसमा प्रमुख राष्ट्रिय सम्पत्तिहरु पूर्वनिर्धारित ऋणहरुको परिणामको रुपमा चिनियाँ नियन्त्रणमा हस्तान्तरण गरिएको छ ।

चिनियाँ बीमा कम्पनीहरुको विस्तार विश्वव्यापी वित्तीय सिर्जना गर्न ठुलो भूराजनीतिक रणनीतिको हिससा हो जसमा चीनले ठुलो भूमिका खेल्छ । यी बीमा संरचनाहरुले विकास सहायताको ढाँचा भित्र काम गर्दा बेइजिङलाई प्राप्तकर्ता देशहरुमा महत्वपूर्ण भूराजनीतिक र आर्थिक निर्णयहरुलाई प्रभाव पार्न अनुमति दिन्छ ।

सीसीपीले यो आर्थिक लाभलाई रणनीतिक पूर्वाधार प्राकृतिक स्रोत र राजनीतिक प्रभावमा पहुँच प्राप्त गर्न प्रयोग गर्छ । संक्षेपमा चीनले अफ्नोबीमा कम्पनीहरु मार्फत वित्तीय साम्राज्य निर्माण गरिरहेको छ, जसले सम्पत्ति निकासी गर्न मात्र होइन दीर्घकालीन निर्भरताहरु पनि सिर्जना गर्दछ ।

यो सिन्डिकेटले लगभग औपनिवेशिक तर्ककोसाथ काम गर्दछ, जसले आयोजक देशहरुको सबैभन्दा  बहुमूल्य सम्पति र  पूर्वाधारहरुमा नियन्त्रण सुरक्षित गर्दै सहायताको झुटा गार्ड प्रदान गर्दछ ।

चिनियाँ राज्य–सञ्चालित बीमा कम्पनीहरुले विकासोन्मुख विश्वमा वित्तीय र भूराजनीतिक प्रभावको कपटी रुप प्रतिनिधित्व गर्छन । विकास परियोजनाहरुको लागि जोखिम सुरक्षा प्रदान गर्ने बहानामा यी कम्पनीहरुले सम्पत्ति निकाल्छन र प्राप्तकर्ता देशहरुको सार्वभौमसत्तालाई कमजोर पार्ने आर्थिक निर्भरताको प्रणालीलाई स्थायी बनाउँछन ।

यी बीमा संयन्त्रहरुको भूमिका बुझदा यो स्पष्ट हुन्छ कि चीनको विकास पहलहरु परोपकारी मात्र होइन तर रणनीतिक रुपमा विश्वव्यापी आर्थिक व्यवस्थामा आफ्नो प्रभाव र नियन्त्रण कायम गर्न डिजाइन गरिएको हो ।

यस प्रकाशमा, चिनियाँ बीमा फर्महरुको वित्तीय अभ्यासहरुले चीनको दीर्घकालिन लाभको लागि विकासोन्मुख विश्वका कमजोरीहरुको शोषण गर्ने उद्देश्यले धेरै फराकिलो भूराजनीतिक सिन्डिकेट प्रकट गर्दछ । तसर्थ, विकासोन्मुख देशहरुले चिनियाँ–समर्थित पूर्वाधार परियोजनाहरुको वास्तविक लागत र राज्यको नेतृत्वमा रहको बीमा संरचना भित्र लुकेको लाभको जाँच गर्न सतर्क रहनुपर्छ ।